کاریکلماتور و سهراب گل هاشم سه شنبه ۱۱ دی ۱۳۹۷ :: 9:49 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور
* فریاد را همه می شنوند، هنر واقعی شنیدن صدای سکوت است. * گاهی اوقات افکارم با سکوت زندانی می شوند. * عاشق با تلسکوپ به دنیا نگاه می کند و حسود با میکروسکوپ. * بعضی ها با هم می خورند و بعضی ها به هم. * نمی دانم شما تره چه کسی را خرد می کنید اما من کشک خودم را می سابم. سهراب گل هاشم روزنامه خراسان چهارشنبه 21 آذرماه 97 شماره 19988 سه شنبه ۱۰ مهر ۱۳۹۷ :: 14:14 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور ، زبان حرف های مگو !
هنر کاریکلماتوریست این است که با پردازش های سنجیده ، سوژه ای معمولی را دستمایه خلق یک هنر زبانی قرار دهد.همانطورکه روز و روزگار و دنیای مدرن با سرعتی باورنکردنی در حال گذار و دیگرگونی است ،ادبیات هم موازی با این تحولات شگرف سعی در آیینه شدن برای انعکاس این دگردیسی ها دارد.یکی از مولفه های بسیار مهم در هنر و ادبیات امروز ایجاز و خلاصه گویی است که شاید مهمترین عنصر و شناسه ادبیات معاصر مخصوصا در حوزه شعر و داستان باشد.ظهور و بروز داستا ن های کوتاه ،طرح ها و هایکو ها از مویدات این ادعا هستند که همواره در فضای ادبی معاصر جولان داده اند. کاریکلماتور هم از گونه های ادبی و مدرنی است که نسبت به دیگر قالب های نوشتاری نوظهور به حساب می آید اما با همین مدت کم هم که ازابداع آن می گذرد توانسته گام های بلندی را در راه اعتلای فرهنگ و نقد مسایل اجتماعی بردارد.کاریکلماتور که به روایتی تلفیق کلمه و کاریکاتور است و سعی در بزرگنمایی و یا حقیقی نمایی مسایل پیرامون دارد امروزه دربین جوانان، علاقمندان بی شماری را به خود اختصاص داده است.اما ما برای گفتگو در این زمینه به سراغ "سهراب گل هاشم" پیشکسوت شناخته شده کشور در رشته کاریکلماتوررفتیم و مباحثی را با این هنرمند خراسانی مطرح کردیم که از نظر گرامیتان خواهیم گذراند.گل هاشم چندین تالیف موفق در حوزه کاریکلماتور دارد و بیش از چهار دهه با مطبوعات در این زمینه همکاری می کند. گفتنی است چندین پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکترا در مورد آثار او تا کنون به رشته تحریر در آمده است **یک کاریکلماتور موفق بیشتر به سوژه مربوط می شود یا به پردازش کاریکلماتور؟ به عقیده من ، توفیق یک کاریکلماتور ، بیشتر مرهون پردازش جملات است. از یاد نباید برد که کاریکلماتور یک هنر زبانی است و عیار طنزهای عبارتی در این گونه ادبی بسیار بالاتر از عیار طنزهای موقعیت است و از این رو ، هنرمندانگی کاریکلماتورهای بیان محور بیش از کاریکلماتورهای سوژه محور،ارزیابی می گردد. هنر کاریکلماتوریست در این است که سوژه ای بسیار معمولی را دستمایه خلق کاریکلماتور قرار دهد، و این مهم ، جز از طریق پردازش های سنجیده امکان پذیر نیست. **فکر نمی کنید یک مقدار کاریکلماتور دچار تکرار و ایستایی شده باشد؟ کاریکلماتور از زیر بنایی به نام " زبان " برخوردار است و ذاتی پویا و دینامیک دارد، بیداری ذهن یک کاریکلماتوریست با تجربه ، مسلما بدور از خصلت های ایستا خواهد بود. به باور من کاریکلماتور ، بارزترین گونه زبان است که سعی در به جنبش درآوردن فکر مخاطبان دارد ، پس محال به نظر می رسد که خودش عاری از پویایی و حرکت باشد. حرکت جزئی از ذات و جوهره کاریکلماتور است. ** شما در کاریکلماتور موافق نقد بی رودرواسی و مستقیم هستید؟ یکی از ویژگی های هنری کاریکلماتور، استفاده از آرایه ی ادبی " ایهام " است. این آرایه ، درکنار آرایه کنایه ، صراحت گریزی و بیان غیر مستقیم انتقادات را موجب می گردد. با این وجود ، در کارنامه من ، هم نقد صریح و بی رودرواسی مشاهده می شود و هم نمونه های متعدد از نقد های تلویحی و غیر صریح. البته نقد ، هنری تخصصی است و ناقد کاریکلماتور باید مطالعه عمیقی در این امر داشته باشد. صدق او نقدی است اندر خدمتت نیکو عیار چند بر سنگش زنی گر ناقدی داری بصیر انوری فکر نمی کنید یکی از معضلات دیگری که کاریکلماتور به آن دچار است خود سانسوری است؟ کاریکلماتور، هم ممکن است همانند دیگر گونه های ادبی ، مبتلا به خود سانسوری شود. اما می توان با کسب مهارت در به کارگیری هوشمندانه از ظرفیت های زبان ، و بهره جستن از آرایه های ادبی ، بسیاری از سخنان " مگو" را گفت. ** آینده و چشم انداز کاریکلماتور را چگونه می بینید ؟ چنان که استاد سیروس شمیسا متذکر گردیده اند ، کاریکلماتور یک گونه ادبی است و رونق آن در سال های اخیر ، بیش از گذشته مشاهده می شود. شمار قابل ملاحضه ای پایان نامه هایی که با موضوع کاریکلماتور و تحلیل ودسته بندی انواع آن نوشته می شود ، این نوید را می دهد که در آینده ای نزدیک , این نوع ادبی دست کم در قالب دو واحد درسی در رشته ی زبان و ادبیات فارسی تدریس گردد و رمز و رازهای هنری نهفته درآن ، مورد باز شناسی واقع شود. ** سخن آخر ؟ کاریکلماتور ، الگوی باریک بینی ، سنجیده گویی و ایجاز است. سخنی است که در عین کوتاهی ، تاثیراتی بس عمیق بر ذهن و نگاه مخاطب می گذارد. این گونه ادبی ، با سرعت زندگی بشرعصر حاضر ، تناسب بسیاری دارد و می تواند در زمانی اندک ، نمایه هایی ژرف و تامل برانگیز را به مخاطبانش منتقل کند.
پس خوب است که برای خلق و تولید چنین جملاتی ، بینش خود را در رویارویی با موضوعات زندگی ، وسعت دهیم و قابلیت های زبان مادری مان را برای تبیین هنرمندانه آن موضوعات ، بشناسیم و اما چند کاریکلماتوراز سهراب گل هاشم: *کتاب " یار " مهربانی است که با همسرتان هیچ مشکلی ندارد *ریاضی را دوست دارم اما با جبر مخالفم *ساعت لاشه زمان است که بروی دست سنگینی می کند *آدم های خسیس ، عاشق حرف مفت هستند. *زیبایی اش را به لوازم آرایشی اش تبریک گفتم. *آدم های فقیر نه "مشت " دارند و نه "پشت" *تو و من ، تومن ها می ارزیم. سهراب گل هاشم کاریکلماتوریست مشهدی متولد سال 1336 است. گل هاشم از سال 1355 تا کنون با مطبوعات گوناگون محلی و کشوری همکاری داشته و مطالبی عموما طنز را به چاپ رسانده است. شماری از کاریکلماتور های او در 3 کتاب«گاهگاهی زندگی شوخی نیست»1386 . «چند قدم به حرف حساب» 1389 و «قلم کم حرف» 1395 به چاپ ریسده است. خراسان رضوی ، محمد رضا سر سالاری خبرنگار صبح امروز روزنامه صبح امروز دوشنبه 12 شهریورماه 1397 شماره294 سه شنبه ۶ شهریور ۱۳۹۷ :: 16:31 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
فقرزدایی از شادی؛گفتوگوی شهرآرا با سهراب گلهاشم، کاریکلماتوریست مشهدی برای شکل گرفتن هویت یک طنزپرداز، ۴ دهه زمان کمی نیست و بازه زمانیای در این حد و حدود نام سهراب گلهاشم را به عنوان «کاریکلماتوریست» بهخوبی جا انداخته است! طنزپرداز شصتویکساله مشهدی خود را عاشق طنز و بزرگترین آرزویش را فقرزدایی از شادی بیان میکند. ابزار اظهار این عشق و تحقق آرزویش را هم «کاریکلماتور» انتخاب کرده است. او برای نوشتن جملات طنزی که به این تعبیر مشهور است، واژهها را به بازی میگیرد و با آنها شوخی میکند. نیش قلمش به زهر انتقادهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی مسلح است و معتقد است جملاتش باید تبسم و تفکر را در مخاطب برانگیزد. گلهاشم از سال ١٣۵۵ تا کنون با مطبوعات گوناگون محلی و کشوری همکاری داشته و مطالبی عموما طنز را به چاپ رسانده است؛ اگرچه گاهی در حوزههای دیگر هم قلم زده است. شماری از کاریکلماتورهای او در ٣ کتاب «گاهگاهی زندگی شوخی نیست» (١٣٨۶)، «چندقدم به حرف حساب» (١٣٨٩) و «قلم کمحرف» (١٣٩۵) به چاپ رسیده است. روزنامه شهرآرا دوشنبه 5 شهریورماه 1397 شماره 2628 شنبه ۱۹ خرداد ۱۳۹۷ :: 15:18 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور
روزنامه خراسان سه شنبه 18 اردیبهشت ماه 1397 شماره 19813 http://zendegisalam.khorasannews.com/newspaper/page/19813/4/45566/0 دوشنبه ۳۰ بهمن ۱۳۹۶ :: 19:24 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور
چون از کلمات کاری ساخته نبود کاریکلماتور متولد شد.
روزنامهصبح امروز دوشنبه ۳۰ بهمن ۱۳۹۶ شنبه ۲۳ دی ۱۳۹۶ :: 12:55 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور
نمی دانم چرا قبل از خودم شستم خبردار می شود. ای کاش تیر نگاه یار مشقی بود. وقتی خبری دهان به دهان می چرخد حتما بو می گیرد چرا که خیلی ها مسواک نزده اند. خروس در جلوی کانتینر پُر از مرغ خودکشی کرد. چون آسمان شهر آلوده بود روحش پس از مرگ به آسمان نرفت. وقتی به آخر خط رسید عزراییل به گردنش مدال آویزان کرد. برگزیده از کتاب قلم کم حرف انتشار در آذرماه 1395 سه شنبه ۲۳ آبان ۱۳۹۶ :: 20:53 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
چهارشنبه ۳ آبان ۱۳۹۶ :: 11:56 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور بعضی از نگاه ها صدای قشنگی دارند. برگرفته از کتاب قلم کم حرف سهراب گل هاشم روزنامه خراسان چهارشنبه 3 آبان 1396 همشهری سلام شماره 19667 http://zendegisalam.khorasannews.com/newspaper/page/19667/4/39877/0 پنجشنبه ۱۱ خرداد ۱۳۹۶ :: 15:21 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور
تفاوت دید من و تو در نمره عینکمان است. آدم ها عوض می شونداما عوضی ها آدم نمی شوند. بهترین بازی زندگی اش ، زبان بازی بود. آقازاده یعنی استثناء در خلقت. قلم پاچه خوار ، همیشه نوکش چرب است. ظاهرسازها با هر سازی می رقصند. روسها پوتین دارند و ما انبوهی پابرهنه. از نظر عوام آزادی یعنی خیابان و میدان. نمیدانم در کدام لیستم ، اما خودی نیستم. گاهی دولت در زنگ حساب انشاء می خواند. ماهنامه عطر شالیزار شماره بیستم خردادماه 96 چهارشنبه ۶ اردیبهشت ۱۳۹۶ :: 0:34 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
پاسخ یک کاریکلماتور نویس به « قندپهلو » یی ها
کاریکلماتور؛ طنز یا تنبلی شاعرانه
چندروز پیش در برنامه« قند پهلو»، شهرام شکیبا درباره کاریکلماتور اظهار نظری داشت که با
واکنش یکی از کاریکلماتورنویسان مشهدی رو به رو شد. سهراب گل هاشم ، برای اولین بار در
تابستان 1355 نوشته هایش در یکی از روزنامه های چاپ مشهد منتشر شد و از آن تاریخ تاکنون
باخیلی از نشریات کشور با امضای : هوای تازه ، حبابی روی آب ، پارازیت و سهراب همکاری دارد ،
اولین جلدکتابش تحت عنوان «گاه گاهی زندگی شوخی نیست » در بهار 86 در تهران به چاپ
رسید و دومین جلد به نام« چند قدم به حرف حساب» در بهار 89 در نمایشگاه کتاب تهران رو نمایی شد.
سومین کتاب وی با نام "قلم کم حرف" در آذر ماه 95 وارد بازار نشر شد و برای اولین بار در ایران،
بخشی از کاریکلماتورهای این کتاب به انگلیسی و عربی ترجمه شده است.
کاریکلماتور، کشف نادرست شاعرانه
شکیبا : از لحاظ زیبایی شناسی، «کاریکلماتور» کلمه بدآهنگ و ناهنجاری است. گرچه شخص
نامداری (پرویز شاپور) این واژه را پیشنهاد داده است ولی پیشنهاد قشنگی نیست. کسانی که با
کلام آهنگین آشنا هستند، نمی توانند این واژه را بپذیرند. بدسلیقگی که در انتخاب این واژه انجام
شده، شاید در ارتباط با نوع کاری که آقای شاپور می کرد، درست باشد. کارهای آقای شاپور یک
قدم با نبوغ شعری فاصله داشت. به همین دلیل کسی نمی دانست این ها چیست! یک پایش توی
شعر است و یک پایش توی نثر. و چون نوع پرش خیال در کاریکلماتور، شبیه کاریکاتور است،
منطق کاریکاتوری است، این واژه ساخته شد.
ولی به نظر من حاصل تنبلی شاعرانه است. کشف شاعرانه ای که در قالب نادرستی ریخته می
شود. این کشف اگر در قالب درستش یعنی شعر ریخته شود، یک اتفاق است وگرنه یک کودک
نارس است. به همین دلیل، نه به عرصه نثر مربوط است، نه به عرصه شعر و نه عرصه تصویر. این
واژه، نامی است که از یک رفتار ترسیمی آمده و روی یک رفتار نوشتاری گذاشته شده است. به
نظرم اتفاقی بود که با آقای شاپور متولد شد و با خود آقای شاپور از دنیا رفت. بقیه دارند با
دستگاه، این پدیده را زنده نگه می دارند.
ناصر فیض: آیا دقت کردید در عرصه کاریکلماتورنویسان، استثنائا کسانی هستند که قالب های
دیگر ادبی مانند شعر یا داستان را کار کرده اند ولی اغلب کاریکلماتورنویسان در عرصه های دیگر
ادبی توانایی خاصی ندارند.
شکیبا: به نظر من خود آقای شاپور هر کاری که می شد با این قالب کرد، انجام داده و تمام شده است.
فیض: بعضی از این نامگذاری ها از بلاتکلیفی است. بعضی من درآوردی هستند که جالب است جا
افتاده اند و کم کم قالبی شده که اساس و پایه درستی ندارد حتی در نامگذاری.
شکیبا: شاپور آن قدر آدم عزیزی بود، هیچ کس دلش نمی آمد حتی بگوید این کار، کار شیرین و
قشنگی نیست. حالا هم که ما می گوییم، احتمالا به خیلی ها برمی خورد.
کاریکلماتوریک گونۀ مستقل ادبی است
سهراب گل هاشم
«کاریکلماتور»، نامی است که از ابداعِ آن تا امروز، قریبِ نیم قرن می گذرد. این واژه را نخستین بار
احمد شاملو_ که در آن زمان، سردبیریِ مجلّۀ خوشه را برعهده داشت_ در سال 1347 هجری
خورشیدی رونمایی کرد. شاملو این اسم را زیبندۀ جملاتِ کوتاه و طنزآمیزِ پرویز شاپور تشخیص
داده بود و چنین استدلال می کرد که سخنِ شاپور، آمیزه ای از تصویرسازی های ذهنیِ طنزآمیز
است که با کلماتِ اندک بیان شده اند.
شاملو، «کاریکلماتور» را «کاریکاتورسازی با کلمات» معنا می کرد و معتقد بود همان کاری که یک
کاریکاتوریست در عالم نقاشی می کند، شاپور در حوزه زبان انجام می دهد.
کاریکلماتور علاوه بر سودجستن از عنصر ایجاز، وجه نوشتاری زبان را به وجه دیداری و ذهنیت را
به عینیت نزدیک می کند و ضمن شادی بخشی و تعجّب برانگیزی، به طرحِ انتقاداتِ تلویحی و
تعریض های خیال آفرین و تفکّرپرور می پردازد.
کاریکلماتورهای پرویز شاپور، از موفّق ترین الگوهای نثر موجزِ طنزآمیز در سدۀ اخیر محسوب می
شوند که آستانۀ توجه خواننده را به محیط اطرافش افزایش می دهند و او را به این حقیقت واقف
می سازند که اشیا و موجوداتِ ظاهراً کم اهمیّتی همچون سنجاق، ساعت، گربه، ماهی و... از
چه ظرفیتِ سوژه پردازی بالایی برخوردارند.متاسفانه چند روز پیش در برنامه «قند پهلو» آقایان
ناصر فیض و شهرام شکیبا در کمال ناباوری در میان مسابقه شاعران طناز، کاریکلماتور را
ساختگی و ناپخته و فنا شده خواندند و گفتند : وقتی پرویز شاپور فوت کرد نوشته هایش هم به
دنبال او مردند.
کاریکلماتور، بنا بر اظهار نظر علمی استاد سیروس شمیسا، یک ژانر و گونۀ مستقلّ ادبی است و
شاید به همین دلیل است که در سالیانِ اخیر، شمارِ قابلِ ملاحظه ای از پایان نامه های مقاطع
تحصیلات تکمیلی در رشته های «زبان شناسی همگانی» و «زبان و ادبیات فارسی»، تحلیل و
دسته بندیِ زبانی و موضوعیِ این ژانرِ پرطرفدار را در دستور کار قرار داده اند.نقش ستودنیِ پرویز
شاپور به عنوان طلایه دارِ این نوع و نهضت ادبی، بر هیچ یک از ارباب واصحابِ منصفِ طنز معاصر،
پوشیده نیست .
به باور من، نقش و جایگاه همه کسانی که با شرافت و عشق، قلم می زنند بدون شک، تاثیر گذار
و ماندگار خواهد بود. ازکسانی مثل جناب فیض و شکیبا انتظار می رود در حرمت نهادن به
پیشکسوتان طنز و شوخ طبعی، الگو باشند.
روزنامه خراسان شماره 19519 ص 11 چهارشنبه 6 اردیبهشت ماه 96
http://khorasannews.com/?nid=19519&pid=11&type=0
جمعه ۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ :: 13:21 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
گیلان طراوت گستر
یادداشتی از سهراب گل هاشم ، کاریکلماتورنویس برجسته ایران «سهراب گل هاشم»نویسنده و کاریکلماتور نویس برجسته کشورمان ، طی ارسال نامه ای به مجله «دادگر»به مناسبت انتشار چهلمین شماره این نشریه ، به تشریح دیدگاه خود درباره فرهنگ گیلان و ویژگی های مردمش پرداخت، در ابتدای این نامه می خوانیم : "در آغاز لازم است که به توصیف تصویری از بهشت یا گیلان زیبا بپردازم، استان گیلان سرشتی سبز ،خاکی دلاور خیز ،مردمی سختکوش و دلاور دارد ، این استان طراوت گستر در پهنه پردیس آسای خود،نام آوران فراوانی را پرورده که آوازه بلندشان ، نه تنها در ایران ،بلکه در سراسر گیتی ،مایه فخر و مباهات جهانیان است." چند کاریکلماتور از سهراب گل هاشم بعضی ها به پای هم پیر می شوند و بعضی ها به دست هم. اگر زیاد از حد خاکی باشی ، آخرش آسفالتت می کنند. قبل از عاشق شدن حتما به تاریخ انقضاء دقت کنید. آدم ها عوض می شوند اما عوضی ها آدم نمی شوند. بعضی ها عددی نیستند ما آن ها را به توان رسانده ایم. بعضی ها توی دلتان را خالی میکنند و بعضی ها زیر پایتان را. من با رویا زندگی می کنم و رویا با دیگری. با آنکه لباسش پر از وصله بود ، ادعا میکرد که هیچ وصله ای به او نمی چسبد. در زمان خوشحالی ، سلول های تنم بشکن می زنند. اگر خودتان را به آن راه زده اید مواظب باشید گم نشوید. درون جیب پالتویم کمی از هوای تابستان ذخیره کرده ام . بهترین غذای قلم ، کاغذ سفید است. قلم پاچه خوار ،همیشه نوکش چرب است. وقتی می نویسم ، کاغذ از حرکات قلم احساس قلقلک می کند. گاهی قلم در مسیر نوشته هایم سُرسرُه بازی می کند . «سکوت »، از بلعیدن واژه ها لذت می برد. گاهی«اعداد» با صفر« فوتبال »بازی می کنند. وقتی توپ به پای من رسید ، زندگی ، دروازه خود را به رویم بست. همه مردم ، گل را دوست دارند، به جز دروازه بان ها. وقتی آخر ماه می شود ، کیفم از فراق اسکناس اشک می ریزد. سیاستمدارترین آدم ، کسی است که در برخورد با مادرزنش ، لبخند به لب داشته باشد. نشریه دادگر (رشت )شماره 40 نوروز 1396خورشیدی
پنجشنبه ۳۱ فروردین ۱۳۹۶ :: 15:42 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
قلم کم حرف
«قلم کم حرف» مجموعه کاریکلماتوری از «سهراب گل هاشم»نویسنده معاصر کشورمان است که با 417 صفحه در شمارگان 1100 نسخه در آذرماه سال 95 توسط انتشارات افراز به قیمت 42 هزارتومان به چاپ رسید. این کتاب ، دارای متن سه زبانه (فارسی ، انگلیسی و عربی)است که ترجمه آن به عربی و انگلیسی را دکتر اندیشه قدیریان انجام داده است. چند کاریکلماتور از این کتاب: مثل زود پز باش در حالی که می جوشی به آرامی سوت بزن. روزهای خوب هم خواهند رسید ، سفارش دادیم از چین وارد کنند. کاش کارگردان بودم ، این روزها هرکسی به من میرسد" بازیگر " است. نشریه تحلیلی ،اطلاع رسانی و پژوهشی دادگر (رشت)نوروز 1396 خورشیدی شماره 40 چهارشنبه ۱۱ اسفند ۱۳۹۵ :: 10:19 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
گفت وگویی با سهراب گل هاشم به بهانه انتشار اولین کتاب سه زبانه کاریکلماتور
کاریکلماتور کوتاه و کوبنده استنویسنده : محدثه عارفی
کاریکلماتور به چه معناست؟ کاریکلماتور جملههای کوتاه و کوبندهای است که به ناهنجاریهای اجتماع اشاره میکند و از دل فرهنگ خودمان بیرون آمده است. کاریکلماتور یک گونه ادبی وارداتی به ادبیات ما نیست. کافی است کمی در ضربالمثلهایی که از هزاران سال پیش وجود داشته و نسل به نسل و دهان به دهان چرخیدهاست دقیق شویم تا نمونههای بینظیری از کاریکلماتور را پیدا کنیم. مثلا «زبان سرخ، سر سبز میدهد بر باد» یا «در دروازه را میشود بست ولی در دهان مردم را خیر» نمونههایی از همین ضربالمثلها هستند. پرویز شاپور، پدر کاریکلماتور ایران، برای اولین بار به این گونه ادبی هویت داد و آن را به نام خود ثبت کرد.
چرا نام این جملهها «کاریکلماتور» شد؟ ترکیب و اسم کاریکلماتور را «احمد شاملو» انتخاب کرد. خودش در اینباره میگوید: «من نامی بر کارهای شاپور نهادم که خوشبختانه جا افتاد و پا گرفت.» البته بعدها تعابیر جالبتری هم برای آن عنوان شد. مثلا «عمران صلاحی» و «صابری فومنی» اعلام کردند که «کاریکلماتور، کاریکاتور کلمات است.» ولی در اصل شاملو کلمه خارجی «کاری» به معنی خنده را با «کلمه» ترکیب کرد و کاریکلماتور شکل گرفت.
چه شد که به سراغ نوشتن کاریکلماتور رفتید؟ من از 15 سالگی عاشق جملات کوتاه، طنز و تاثیرگذار بودم. حین تماشای فیلم یا مطالعه کتاب جملات تاثیرگذارشان را یادداشت میکردم. در همان زمان با کارهای مرحوم شاپور آشنا شدم. 4 سال بعد از آشنایی با کارهای شاپور جذب روزنامه شدم. بعد از انقلاب چند سالی به فرانسه رفتم. در آنجا هم بیکار ننشستم. شنیده بودم شاپور تحت تاثیر «ژیلبرت سیبرون» فرانسوی بوده است پس سعی کردم با کارهای او آشنا شوم. از جملات ژیلبرت این است: «جنگل در میان درختان پنهان شده است.» این جمله تعجب و تبسم دارد ولی ما را به وجد نمیآورد. آنجا راه خودم را پیدا کردم چون ما جملاتی را دوست داریم که در آن تبسم به همراه تفکر بیاید. در واقع میخواهیم توجه مخاطب را به موضوعی جلب کنیم که به سادگی از کنار آن گذشته است. مثلا: «شهرداری راه پولدار شدنش را آسفالت میکند.»
اولین جملههایی که بهصورت کاریکلماتور نوشتید چه بود؟ یک زمانی به هندوانههای شیرین میگفتند پرآب و الان به شیر پاستوریزه. وقتی چشمهای نخودیش را دیدم از آبگوشت خوشم آمد. عشق یک خواب شیرین است و ازدواج ساعت شماطهدار.
از کتاب جدیدتان که به سه زبان عربی، فارسی و انگلیسی است، بگویید. عمران صلاحی درباره با کتاب کاریکلماتور میگوید: «کاریکلماتور کتابی است که میتوانید آن را از هرکجا که دلتان خواست بخوانید و لذت ببرید، حتی از آخرش.» این جمله تعبیر کوتاه و درستی در رابطه با کتاب من است. کتاب «قلم کم حرف» بیش از 1000 جمله دارد. 2 سال با آقای اندیشه قدیریان استاد ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی برای نگارش آن وقت گذاشتیم. حتی جملات را به کشورهای مختلف فرستادیم و از تاثیر جملات بر روی مردم دیگر نقاط دنیا مطمئن شدیم بعد تصمیم به انتشار کتاب به سه زبان گرفتیم و حالا استادان میتوانند از این جملات برای دانشجوهای خارجی استفاده کنند یا حتی میتوانیم برای ترویج فرهنگ مطالعه به دوستهای خارجیمان این کتاب را هدیه کنیم. از آنجا که متن کتاب طنزی وفادار به اجتماع است به دلیل جملات کوتاه، مختصر و تاثیرگذار برای استفاده در شبکههای مجازی هم مناسب است. حتی میتوان در زندگی روزمره از آن استفاده کرد زیرا هم غیرمستقیم منظور را میرساند و هم جملهای است زیبا که باعث کدورت نمیشود. در ضمن چون جملات کوتاه است سرمایهگذاری خوبی برای وقتی است که در مترو، اتوبوس و ... هدر میشود.
چرا اسم کتاب را گذاشتید «قلم کمحرف»؟ نام کتاب در یک فراخوان عمومی انتخاب شد که از مردم خواستیم اسمهایی که به نظرشان زیباست را پیشنهاد کنند. دهها نام فرستاده شد. یکی از آنها نام فعلی کتاب است که از جمله خودم «قلم کم حرف، عمرش طولانی است» برگرفته شده است. یک نام خوب دیگر «کلمات کاری» بود که اشاره به زخم کاری داشت.
اگر کسی بخواهد کاریکلماتور بنویسد اصول و قواعد آن را از روی چه کتاب یا مقالهای باید مطالعه کند؟ برای آشنا شدن با کاریکلماتور مقاله دکتر «سیروس شمیسا» که از بزرگان ادب ما هستند مفید است. البته کتاب «کاریکلماتور در گستره ادبیات فارسی» که مولفهای آن «یحیی طالبیان» و «فاطمه تسلیم جهرمی» هستند، کتاب کاملی است و حتی خرید اینترنتی هم دارد و به راحتی میتواند در دسترس دوستداران قرار گیرد. در این کتاب بهترین آثار پرویز شاپور، خودم، آقای گلکار، آقای فرجاللهی و ... را بررسی کردند. برای آشنایی با کاریکلماتور این کتاب را پیشنهاد میکنم.
برای نوشتن کاریکلماتور چقدر وقت میگذارید؟ ممکن است یک جمله ذهنم را یک هفته، ده روز یا حتی یک ماه مشغول کند، بعضیوقتها ممکن است جملهای در یک ساعت نوشته شود. برای نوشتن کاریکلماتور باید سوژههای روز، سوژههایی که غم یا شادی در آنهاست و ذهن را مشغول میکند انتخاب کرد و دهها جمله نوشت. از بین آنها خط زد، حذف و اضافه کرد، جای فعل و فاعل را تغییر داد تا یک جمله خوب خلق شود.
برای ماندگار شدن اثر کاریکلماتور چه باید کرد؟ برای کاریکلماتور اصول و قواعد خاصی پیدا نشده است ولی به نظرم چینش و ساختار کلمات، ترکیب واژگان استفاده درست از صنایع ادبی یک کاریکلماتور خوب میسازد. در کاریکلماتور جمله باید کوتاه و زیبا باشد و پیام جالب و به روزی در خود داشته باشد. البته خیلی از جوانها جملات زیبا و ماندگاری خلق میکنند و فکر میکنند کاریکلماتوریست خوبی شدهاند در حالی که باید به کمیت هم توجه کرد. مثلا خودم بیش از پنج هزار جمله دارم که شاید هزار جمله آن مورد توجه مخاطبان باشد.
آینده این گونه ادبی را چطور میبینید؟ به آینده کاریکلماتور خوشبینم، چون هر روز به مخاطبان آن اضافه میشود. مثلا در سالی که گذشت چهار پایاننامه به کاریکلماتور و به طور خاص به کار من اختصاص داشت که این نشان از علاقه و استقبال زیاد جوانان دارد. در حال حاضر سخنرانان و سیاستمداران بزرگ هم برای تاثیرگذاری کلامشان زیاد از کاریکلماتور استفاده میکنند.
اگر بخواهید از گذشته تا الان بهترین طنزنویسها را انتخاب کنید، مطالعه آثار کدام طنزنویس را به جوان امروز پیشنهاد میدهید؟ من از نثر طنز کسانی مثل صابری فومنی، عمران صلاحی و زرویی نصرآباد واقعا لذت میبرم. در واقع ما کتابهای طنز خوب زیاد داریم الان وقتش است که کتابخوانها زیاد شوند. روزنامه خراسان چهارشنبه 11 اسفند ماه 1395 شماره 19487 http://jeem.ir/article/magazine/7617 سه شنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۵ :: 23:32 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
قلم کم حرف جدیدترین کاریکلماتورهای سهراب گل هاشم به بازارنشرآمد. سومین کتاب سهراب گل هاشم به نام « قلم کم حرف » گلچینی از کاریکلماتور های وی از چهل سال پیش تاکنون است. این اثر در 417 صفحه، با شمارگان1100 نسخه در قطع وزیری از سوی نشر افراز (ناشر برگزیده تئاتر، ادبیات نمایشی و ادبیات داستانی 1388) به چاپ رسیده و شاملِ «طنز های عبارتی» و «طنز های موقعیت» است. http://khorasannews.com/?nid=19484&pid=10&type=0 روزنامه خراسان یکشنبه 8 اسفند 98 شماره 19484 صفحه 10 پنجشنبه ۵ اسفند ۱۳۹۵ :: 14:44 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
25 بهمن ماه 1395 ساعت 10 صبح رادیو فرهنگ در برنامه چاپ اول
سومین کتاب سهراب گل هاشم به نام « قلم کم حرف » گلچین از کاریکلماتورهای ایشان از چهل سال پیش تا کنون را در بر می گیرد. این اثر در ۴۱۷ صفحه، با تیراژ ۱۱۰۰ نسخه در قطع وزیری از سوی نشر افراز (ناشر برگزیدۀ تئاتر، ادبیات نمایشی و ادبیّات داستانی ۱۳۸۸) به چاپ رسیده و شاملِ «طنزهای عبارتی» و «طنزهای موقعیت» است. حدود ۱۵۰ «طنز موقعیّت» این کتاب نیز که برگردانِ آن به دیگر زبان ها، امکان پذیر و برای مخاطبان غیرفارسی زبان، قابل درک و فهم بوده، از سوی دکتر اندیشه قدیریان به انگلیسی و عربی ترجمه شده که چند و چون ترجمۀ آنها نیز در مقدمه وی بر کتاب بیان شده است.
همچنین فرشته نمد کلاهی، نرگس محمدی و مجید مهجور با تصویرگری هنرمندانه خود، ترجمانی بصری از منتخب جملات این مجموعه ارائه کرده اند که در نوع خود بسیار زیبا و ممتاز شمرده میشود.
برنامه ی چاپ اول رادیو فرهنگ روز دوشنبه ۲۵ بهمن ماه ۹۵ ساعت ۱۰ صبح مصاحبه ای را با سهراب گل هاشم انجام داده که می توانید در لینک زیر گوش کنید : فایل صوتی مصاحبه با سهراب گل هاشم در رادیو فرهنگ پنجشنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۵ :: 12:20 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور وقتی از پست و مقام بالایش خلع شد، دیدم از من هم کوتاهتر است. *** آنهایی که "بلند" فکر میکنند هیچوقت "کوتاه" نمی آیند. *** تمام زندگیام قسطی است؛ اما گوشم بدهکار نیست. *** وقتی آخر ماه میشود کیفم از فراق اسکناس اشک میریزد. *** گاهی اوقات "کلیه" امورم درد میکند. *** آنهایی که زبانشان دراز است، شخصیتی کوتاه دارند. *** کشاورز عصبانی بادمجان را زیر چشم میکارد . *** بعضی از نگاهها صدای قشنگی دارند. *** قلم کم حرف، عمرش طولانی است. *** حتی موهایم هم میدانند که پایان شب سیه سپید است. *** آنقدر در خودم فرو رفتم که سر از قوزک پایم در آوردم. *** آدمهای لاغر با "رژیم" مخالفند. *** فصلنامه پاژ شماره 22 موسسه فرهنگی هنری سرای فردوسی سال پنجم تابستان 95 سه شنبه ۱۶ آذر ۱۳۹۵ :: 12:21 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
هایکو، کاریکلماتور و اساسا مینیمال نویسی از شیوههای نوشتاری است که بی شک تا حدود زیادی با پیشرفتهای علمی و تکنیکی جهان امروز که بیراه نیست اگر این روزها را قرن اعجاز و ایجاز بنامیم، تناسب و توافق شگفتی دارد. به سبب چاپ سومین کتاب «سهراب گل هاشم» در این رابطه با این هنرمند پرکار مشهدی گفت وگو کردیم که در ادامه میخوانید.
جمعه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۵ :: 13:30 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور ، به اندیشه واداشتن مخاطبان
هنر کاریکلماتوریست این است که با پردازش های سنجیده ، سوژه ای معمولی را دستمایه خلق یک هنر زبانی قرار دهد.
همانطورکه روز و روزگار و دنیای مدرن با سرعتی باورنکردنی در حال گذار و دیگرگونی است ،ادبیات هم موازی با این تحولات شگرف سعی در آیینه شدن برای انعکاس این دگردیسی ها دارد.یکی از مولفه های بسیار مهم در هنر و ادبیات امروز ایجاز و خلاصه گویی است که شاید مهمترین عنصر و شناسه ادبیات معاصر مخصوصا در حوزه شعر و داستان باشد.ظهور و بروز داستا ن های کوتاه ،طرح ها و هایکو ها از مویدات این ادعا هستند که همواره در فضای ادبی معاصر جولان داده اند. کاریکلماتور هم از گونه های ادبی و مدرنی است که نسبت به دیگر قالب های نوشتاری نوظهور به حساب می آید اما با همین مدت کم هم که ازابداع آن می گذرد توانسته گام های بلندی را در راه اعتلای فرهنگ و نقد مسایل اجتماعی بردارد.کاریکلماتور که به روایتی تلفیق کلمه و کاریکاتور است و سعی در بزرگنمایی و یا حقیقی نمایی مسایل پیرامون دارد امروزه دربین جوانان، علاقمندان بی شماری را به خود اختصاص داده است.اما ما برای گفتگو در این زمینه به سراغ "سهراب گل هاشم" پیشکسوت شناخته شده کشور در رشته کاریکلماتوررفتیم و مباحثی را با این هنرمند خراسانی مطرح کردیم که از نظر گرامیتان خواهیم گذراند.گل هاشم چندین تالیف موفق در حوزه کاریکلماتور دارد و بیش از چهار دهه با مطبوعات در این زمینه همکاری می کند. گفتنی است چندین پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکترا در مورد آثار او تا کنون به رشته تحریر در آمده است
**یک کاریکلماتور موفق بیشتر به سوژه مربوط می شود یا به پردازش کاریکلماتور؟
به عقیده من ، توفیق یک کاریکلماتور ، بیشتر مرهون پردازش جملات است. از یاد نباید برد که کاریکلماتور یک هنر زبانی است و عیار طنزهای عبارتی در این گونه ادبی بسیار بالاتر از عیار طنزهای موقعیت است و از این رو ، هنرمندانگی کاریکلماتورهای بیان محور بیش از کاریکلماتورهای سوژه محور،ارزیابی می گردد.
هنر کاریکلماتوریست در این است که سوژه ای بسیار معمولی را دستمایه خلق کاریکلماتور قرار دهد، و این مهم ، جز از طریق پردازش های سنجیده امکان پذیر نیست.
**فکر نمی کنید یک مقدار کاریکلماتور دچار تکرار و ایستایی شده باشد؟
کاریکلماتور از زیر بنایی به نام " زبان " برخوردار است و ذاتی پویا و دینامیک دارد، بیداری ذهن یک کاریکلماتوریست با تجربه ، مسلما بدور از خصلت های ایستا خواهد بود.
به باور من کاریکلماتور ، بارزترین گونه زبان است که سعی در به جنبش درآوردن فکر مخاطبان دارد ، پس محال به نظر می رسد که خودش عاری از پویایی و حرکت باشد.
حرکت جزئی از ذات و جوهره کاریکلماتور است.
** شما در کاریکلماتور موافق نقد بی رودرواسی و مستقیم هستید؟
یکی از ویژگی های هنری کاریکلماتور، استفاده از آرایه ی ادبی " ایهام " است.
این آرایه ، درکنار آرایه کنایه ، صراحت گریزی و بیان غیر مستقیم انتقادات را موجب می گردد.
با این وجود ، در کارنامه من ، هم نقد صریح و بی رودرواسی مشاهده می شود و هم نمونه های متعدد از نقد های تلویحی و غیر صریح.
البته نقد ، هنری تخصصی است و ناقد کاریکلماتور باید مطالعه عمیقی در این امر داشته باشد.
صدق او نقدی است اندر خدمتت نیکو عیار
چند بر سنگش زنی گر ناقدی داری بصیر
انوری
فکر نمی کنید یکی از معضلات دیگری که کاریکلماتور به آن دچار است خود سانسوری است؟
کاریکلماتور، هم ممکن است همانند دیگر گونه های ادبی ، مبتلا به خود سانسوری شود.
اما می توان با کسب مهارت در به کارگیری هوشمندانه از ظرفیت های زبان ، و بهره جستن از آرایه های ادبی ، بسیاری از سخنان " مگو" را گفت.
** آینده و چشم انداز کاریکلماتور را چگونه می بینید ؟
چنان که استاد سیروس شمیسا متذکر گردیده اند ، کاریکلماتور یک گونه ادبی است و رونق آن در سال های اخیر ، بیش از گذشته مشاهده می شود.
شمار قابل ملاحضه ای پایان نامه هایی که با موضوع کاریکلماتور و تحلیل ودسته بندی انواع آن نوشته می شود ، این نوید را می دهد که در آینده ای نزدیک , این نوع ادبی دست کم در قالب دو واحد درسی در رشته ی زبان و ادبیات فارسی تدریس گردد و رمز و رازهای هنری نهفته درآن ، مورد باز شناسی واقع شود.
** سخن آخر ؟
کاریکلماتور ، الگوی باریک بینی ، سنجیده گویی و ایجاز است.
سخنی است که در عین کوتاهی ، تاثیراتی بس عمیق بر ذهن و نگاه مخاطب می گذارد.
این گونه ادبی ، با سرعت زندگی بشرعصر حاضر ، تناسب بسیاری دارد و می تواند در زمانی اندک ، نمایه هایی ژرف و تامل برانگیز را به مخاطبانش منتقل کند.
پس خوب است که برای خلق و تولید چنین جملاتی ، بینش خود را در رویارویی با موضوعات زندگی ، وسعت دهیم و قابلیت های زبان مادری مان را برای تبیین هنرمندانه آن موضوعات ، بشناسیم
و اما چند کاریکلماتوراز سهراب گل هاشم:
*کتاب " یار " مهربانی است که با همسرتان هیچ مشکلی ندارد
*ریاضی را دوست دارم اما با جبر مخالفم
*ساعت لاشه زمان است که بروی دست سنگینی می کند
*آدم های خسیس ، عاشق حرف مفت هستند.
*زیبایی اش را به لوازم آرایشی اش تبریک گفتم.
*آدم های فقیر نه "مشت " دارند و نه "پشت"
*تو و من ، تومن ها می ارزیم. خراسان رضوی ، محمد رضا سر سالاری خبرنگار همشهری
روزنامه همشهری یکشنبه 12 اردیبهشت ماه 1395 شماره 6807 سه شنبه ۳۱ فروردین ۱۳۹۵ :: 19:30 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
بریده کتابیکی از فواید ورق خوردن کتاب زندگی، این است که میتوان فصل جدیدی را آغاز کرد. روزنامه شهرآرا یکشنبه 29 فروردین ماه 95 شماره 1960 صفحه آخر چهارشنبه ۴ آذر ۱۳۹۴ :: 12:58 :: نويسنده : سهراب گل هاشم
کاریکلماتور
* آن ها که بلند فکر می کنند، هیچ وقت کوتاه نمی آیند.
* نبض کیف پولم در آخر ماه تندتر می زند.
* معلوم نیست بی طرف ها از کدام طرف بی طرف هستند.
* بعضی ها توی دل تان را خالی می کنند و بعضی ها زیر پای تان را.
* بعضی ها فکرشان به جایی نمی رسد و بعضی ها خودشان.
سهراب گل هاشم
روزنامه خراسان چهار شنبه 4 آذرماه 94 شماره 19129 ( ص همشهری سلام)
........ مطالب قدیمیتر >>
درباره وبلاگ روزگارم بد نیست ، آسمان زندگیام هم صاف و آبی و هم طوفانی و بارانیست. عاشق طنزم و بزرگترین آرزویم ، فقرزدايی از شادیست. در حوزه طنز،بیشتر به کاریکلماتور مهرمی ورزم که گاهی طنزکلمات ، بازی با کلمات و شوخی باکلمات هم نامیده میشود. کاریکلماتور ، مخاطبهای آگاه و اندیشمند دارد که آنها را با تبسم وادار به تفکر میکند. بسیاری از جملات طنز در نگاه اول یک شوخی ساده و خندهدار بهنظر میرسد، ولی اثرات واقعی آن پس از کمی تفکر و شاید تعجب برای مخاطب آشكار ميشود. کاریکلماتور ، زبان گویايی است که شوخی میکند، میخنداند و به طعنه سخن میگوید، به ناهنجاریها و بدیها شلیک میکند و گاهی ناملایمات و سختیهای زندگی را با طنز تلخ بیان میکند. دردهای اجتماعی را خوب میشناسد و هر اتفاق کوچکی را شاید کمی اغراقآمیز با نیشخندی کنایهدار مورد توجه قرار میدهد و این براستی یکی از جلوههای زیبای ادب و هنر معاصر است برای اولین بار در تابستان 1355 نوشته های من در یکی از روزنامه هاي چاپ مشهد منتشر شد و از آن تاریخ تاکنون باخیلی از نشریات کشور با امضای : هوای تازه ، حبابی روی آب ، پارازیت و سهراب همکاری دارم ، اولین جلدکتابم تحت عنوان گاه گاهی زندگی شوخی نیست ،مجموعه کاریکلماتور و جملات برگزیده طنز بود که در بهار 86 در تهران به چاپ رسید و دومین جلد به نام چند قدم به حرف حساب در بهار 89 در نمایشگاه کتاب تهران رو نمایی شد. سومین کتابم با نام "قلم کم حرف" در آذر ماه 95 توسط نشر افراز در تهران وارد بازار نشر شد و برای اولین بار در ایران بخشی از کاریکلماتورهای این کتاب به انگلیسی و عربی ترجمه شده است. این وبلاگ، مجموعه ایست از کاریکلماتورها وحرف های بی حساب کوچه پسکوچههاي دلم، شاید بتوانم صورتت را بخندانم و مهمان لبخندتو باشم. آرشيو وبلاگ |